Nazwy
i patroni zabrzańskich ulic
Bożena
Michałek, Beata Dunia, Tymoteusz Rduch, Piotr Hnatyszyn
MBP
w Zabrzu, Zabrze 2006, 238 strony, okładka miękka, duży format
Intryguje mnie nazwa ulicy
Panieńskie Skały, boczna Tetmajera, niedaleko stadionu Górnika.
Może ktoś wie skąd taka nazwa?
– … hm, a dlaczego Góra św.
Anny?
– Przypuszczam, że nazwy obu ulic wzięły się od
spolszczenia nazw tychże ulic i tak: Panieńskie Skały za „Adolfa”
nazywały się „Hegelweg”, a ul. Góra św. Anny nazywała się
Annabergstr.
– Wszystko ładnie – przetłumaczenie nazwy ulic
rozumiem, ale chodzi o to, dlaczego te ulice akurat tak nazwano?
Przypuszczam, że odpowiedzi nie znajdziemy, a możemy jedynie
domniemywać…
Taki oto dialog pomiędzy internautami toczył się w czerwcu 2005
roku na jednym z zabrzańskich forów. Nie był to ani pierwszy, ani
odosobniony sygnał, że mieszkańcy Zabrza – miasta borykającego
się ze swoją tożsamością, mają spore kłopoty z identyfikacją
nazw z konkretnymi ludźmi, miejscami, czy wydarzeniami.
Na imponującej swoją zawartością stronie internetowej Ryszarda
Kipiasa Zabrze – moje miasto – http://www.zabrze.aplus.pl
w informacjach o patronach zabrzańskich ulic przeczytać można
m.in. „Zabrzańskie nazwy ulic i placów zwykle kojarzą się tylko
z pustą nazwą, drogą do szkoły, czy pracy. Jednak wiele ulic i
placów nosi nazwy, które kojarzą się z dawną przedwojenną nazwą
lub otrzymały patrona, którego nazwisko jest nam znane, a nic o nim
nie wiemy. Przykładem nazwy związanej z historią może być nazwa
ul. Nad Kanałem (dawna Kanalstr.), czy ul. Staromiejska (dawna
Heinrichstr.), która kiedyś była główną drogą Zabrza. Ciekawą
sprawą jest fakt, że jeszcze długo po zmianie nazwy ulicy na
Staromiejska, w nieoficjalnym obiegu utrzymywała się nazwa Henryka.
Jednak bywają nazwy – pisze dalej Ryszard Kipias – które dawno
temu zdezaktualizowały się, np. przy rozbudowie. Takim przykładem
jest np. ul. Spokojna (Freiheitssr.), którą ze spokojem łączy
dzisiaj tylko nazwa, jednak kiedyś był to koniec miasta. Zdarzają
się nazwy ulic związane z przyrodą, np. Jaśminowa, Kwiatowa lub
nazwy, które powinny kojarzyć się z innymi miastami, np. ul.
Tyska, Cieszyńska, czy Opolska. Znajdziemy w Zabrzu ul. Kaczą, Pod
Borem, Dożynkową, czy Chłopską, ul. Brygadzistów, przy której
mieszka jedna rodzina, znajdzie się również Zakopiańska, a nawet
ul. Nowa i ul. Objazdowa.”
O tym, jak bardzo dotkliwą była ta luka w świadomości zabrzan
niech świadczy fakt, że nazewnictwu ulic poświęcił autor strony
odrębny odnośnik, a także 30 biogramów ich patronów.
Było to iście benedyktyńskie przedsięwzięcie. Należało
„przekopać” się przez ogrom materiałów źródłowych
pomieszczonych w wielu publikacjach, dokonać ich odpowiedniej
selekcji i weryfikacji. Dokonała tego wszystkiego osobiście Bożena
Michałek, w czym wprost nieocenioną dla niej pomocą okazała się
wcześniejsza praca starszego kustosza Muzeum Miejskiego w Zabrzu,
Piotra Hnatyszyna Dzieje nazewnictwa zabrzańskich ulic (w
granicach administracyjnych z roku 1950), wydana w 1996 roku.
Wszystko zaczęło się w listopadzie 2003 roku. Zanim jednak zespół
redakcyjny złożony z Beaty Duni, Haliny Goli, Beaty Hoffrichter,
Beaty Machlińskiej, Krystyny Stankiewicz oraz Henryka Sikory
rozpoczął opracowywanie poszczególnych haseł, nadzorująca
realizację zamysłu dyrektor MBP Krystyna Kiryk-Kuncy zapewniła mu
wszystko, co było niezbędne dla utrzymania harmonogramu prac
redakcyjnych i edytorsko-technicznych. A było o co zabiegać.
Ze wstępu wynika bowiem jasno, że: „Niniejszą publikację
przygotowano wychodząc naprzeciw zainteresowaniom mieszkańców, ze
szczególnym uwzględnieniem potrzeb edukacyjnych młodzieży
gimnazjalnej i licealnej. Prezentuje ona opracowania wszystkich nazw
ulic ujętych w Słowniku nazewnictwa ulic i placów w Zabrzu
wprowadzonych Zarządzeniem Nr 129/WG/2004 Prezydenta Miasta Zabrze z
dnia 1.03.2004 z późniejszymi zmianami (tj. do końca maja 2006
r.).
Publikacja, wydana nader starannie pod względem edytorskim, jest
dziełem Tymoteusza Rducha, który uczynił z niej przejrzysty w
formie i treści rodzimy leksykon, zaś o pisownię zadbała Helena
Pisarczyk.
Opis Wydawcy